คนส่วนใหญ่บริหารจัดการอารมณ์ไม่ได้ เพราะไม่รู้วิธีการจัดการที่ถูกต้อง
เรียนรู้เรื่องการจัดการอารมณ์อันเป็นรากฐานสำคัญที่สุดในการจัดการดำเนินชีวิต ตอนที่ 1
หัวข้อบรรยาย : กลวิธีฝึกจัดการอารมณ์ ช่วงบรรยายเนื้อหาบรรยายโดย : อาจารย์นายแพทย์ ประเวช ตันติพิวัฒนสกุล
(จิตเวชศาสตร์ทั่วไป ศิริราชพยาบาล)
ที่มาคลิป : ปลดล็อกกับหมอเวช
เว็บไซต์ : https://www.morprawate.com
ตลอดชีวิตของคนส่วนใหญ่ไม่เคยมีโอกาสได้ฝึกฝน วิธีจัดการอารมณ์ ทั้ง ๆ ที่มันเป็นวิชาพื้นฐาน ที่จะช่วยให้เราใช้ศักยภาพภายในได้ดีขึ้น และยังเป็นตัวที่ทำให้เรามีความสุขมากขึ้นด้วย
คำว่า กลวิธี และ การฝึก อารมณ์ หมายถึงอะไร
สวัสดีครับ ผมหมอประเวช เป็นจิตแพทย์ครับ เราพบกันทุกคืนวันอาทิตย์ เวลา 20:00 น. สำหรับคืนวันนี้ วันอาทิตย์ที่ 28 กรกฎาคม พุทธศักราช 2562 เรามีนัดกันในหัวข้อ “กลวิธีฝึกจัดการอารมณ์” ครับ คำว่า “กลวิธี” มันเหมือนกับ มันต้องมีส่วนผสมระหว่าง ส่วนที่เป็นเทคนิคกับการมีศิลปะ ในการเลือกใช้ นะครับ และก็ต้องอาศัยระบบคิดที่ดีในการช่วยหยิบมาใช้ อันนี้เป็นการตีความของผมเองนะครับส่วน “การฝึก” หมายถึงว่า เราไม่สามารถที่จะจัดการอารมณ์ได้ด้วยตัวเอง โดยไม่ฝึกฝนครับ แม้ตอนเราเป็นเด็ก เราจะกินข้าว รับประทานอาหาร เราก็ยังต้องฝึกนะครับ เรา การเคี้ยว การกลืนจากอาหารอ่อนเป็นอาหารแข็งนะครับ เราฝึกมารยาทบนโต๊ะอาหาร เราฝึกมารยาททางสังคม เราฝึกอะไรมากมาย เราเรียนหนังสือตั้งแต่อนุบาลไล่จนถึงจบปริญญาตรี ถ้าคุณบวกง่าย ๆ อนุบาล 3 ชั้นเรียน นะครับ ประถมอีก 6 ชั้น มัธยมอีก 6 ชั้น ก็เป็น 15 ล่ะ แล้วก็ไปเรียนมหาวิทยาลัยอีก ถ้าเป็นปริญญาตรีก็ 4 ปี ก็ 19 ปี นะครับ ถ้าต่อปริญญาโทก็ 20 กว่าปีครับ
แต่ตลอดชีวิตของคนส่วนใหญ่ไม่เคยมีโอกาสได้ฝึกฝน วิธีจัดการอารมณ์ ทั้ง ๆ ที่มันเป็นวิชาพื้นฐาน ที่จะช่วยให้เราใช้ศักยภาพภายในได้ดีขึ้น และยังเป็นตัวที่ทำให้เรามีความสุขมากขึ้นด้วยครับ
อารมณ์ของมนุษย์เกิดขึ้นจากอะไร และผลเสียของการจัดการอารมณ์ที่ไม่ดี
ผมได้พูดถึงเรื่องของ การจัดการอารมณ์ ไปหลากหลายแง่มุมมา ใน Live ก่อนหน้านี้นะครับ เช่นตัวหนึ่งที่ผมหวังว่า สมาชิกจะคุ้นเคยกัน ก็คือ ผมได้พูดถึง อารมณ์ในฐานะที่มองในเชิงวิวัฒนาการ ให้รู้ว่าส่วนลึกในจิตใจของคนเรา มันมีสัญชาตญาณเอาตัวรอดอยู่ ซึ่งสัญชาตญาณเอาตัวรอดนี้เนี่ยจะไวมากกับความรู้สึกไม่ปลอดภัย นะครับ สูงขึ้นมา ก็คือ เราก็มีส่วนผสมของสิ่งมีชีวิตที่ให้ความสำคัญกับการอยู่ร่วมกันรวมหมู่นะครับ การอยู่ร่วมกันนี้ก็เพื่อโอกาสในการอยู่รอด เราจึงมีความรู้สึกลึก ๆ ของการต้องการเป็นส่วนหนึ่ง การต้องการการยอมรับ ฝังอยู่ในความรู้สึกของเราลึก ๆ นะครับ ซึ่งท่านอาจจะเรียกว่า มันอยู่ในจิตใต้สำนึกก็ได้ แล้วเราก็มีความคิดที่เกิดจากการพัฒนา ความต้องการต่าง ๆ เช่น ความสำเร็จ นะครับ เราต้องการความรู้สึกภาคภูมิใจในตัวเอง สิ่งเหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นตัวขับเคลื่อนฐานของอารมณ์ ซึ่งเมื่อไหร่ก็ตาม ที่ความต้องการพื้นฐานไม่ได้รับการตอบสนองที่ดี เราก็จะเห็นปฏิกิริยาทางอารมณ์เกิดขึ้น ดังนั้น โดยตัวอารมณ์เนี่ย มันเป็นเหมือนตัวสัญญาณบอกเราครับ ว่าเกิดอะไรขึ้นในใจเรา โดยตัวมันเองไม่ใช่ปัญหา ครับ แต่การที่เราไม่ได้เรียนรู้วิธีการจัดการ แล้วก็ไม่ได้ฝึกฝน ก็ทำให้เราจัดการได้ไม่ดี ซึ่งก็เป็นผลเสียเกิดขึ้นได้มากมายในชีวิตของคนเรา นะครับตัวอย่างของผลเสีย นะครับ มันทำให้เรารู้สึกไม่ดี มันทำให้เรารู้สึกผิด มันทำให้เราเสียสัมพันธภาพ มันทำให้เรารู้สึกสับสน แล้วเวลาที่เรามีอารมณ์ปั่นป่วนมันทำให้เราเสียพลังงาน เราไม่ได้เรียนรู้มัน เราไม่ได้รู้จักมัน ก็เลยต้องรับผลเสียของมันครับ ก็เหมือนกับการที่เราไม่ได้เรียนรู้พื้นฐานของการบริหารการเงินที่ดี เราก็มักจะตกหลุมพรางของการบริหารการเงินที่ไม่ดี แล้วก็เกิดปัญหาขึ้นในชีวิตนะครับ ดังนั้น คนจำนวนหนึ่ง ก็อยากจะไปเรียนวิชาว่าด้วยเรื่องการบริหารการเงิน แต่ไม่ค่อยมีคนรู้ว่า ไอ้ตัวที่ลึกและสำคัญ เป็นรากฐานของการมีชีวิตอยู่ ก็คือ ความเข้าใจเรื่องของอารมณ์และกระบวนการทำงานของจิตใจเรา นี่เองครับ
ผลดีของการจัดการอารมณ์ที่ดีมีอะไรบ้าง
นอกจากนี้ อารมณ์ ก็ยังมีข้อดีครับ ไม่ใช่ข้อเสีย หมายความว่า ถ้าเรารู้จักใช้ประโยชน์จากมัน บริหารมันเป็น อารมณ์ คือ ประตูเปิดเข้าสู่สิ่งที่อยู่ภายในใจของเรา มันคือตัวที่จะช่วยเราเข้าใจตัวเอง เข้าใจปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วว่า มันแปลว่าอะไร แล้วอารมณ์ ถ้าเรารู้จักบริหารจัดการเป็น มันยังเป็นตัวที่ทำให้เราเข้าใจคนอื่น การเข้าใจกันก็นำมาซึ่งการอยู่ร่วมกันเข้ากันได้ นะครับและที่สำคัญครับ ตัวแรงบันดาลใจที่อยู่ลึกลงไปซึ่งสัมพันธ์กันกับความปรารถนาลึก ๆ ในใจเราเนี่ย มันจะเปิดประตูนี้ได้ เราต้องเข้าใจธรรมชาติของอารมณ์ และรู้วิธีจัดการมันอย่างถูกต้อง ซึ่งในที่นี้ เป็นคนละเรื่องกัน กับการทำตามอารมณ์นะครับ มันมีความสับสนปนเปกันระหว่าง คำว่า “อารมณ์” “ความรู้สึก” กับ “ความต้องการลึก ๆ ” ซึ่งสำหรับคนที่ไม่ได้เรียนรู้เรื่องนี้ ก็จะแยก 3 ส่วนนี้ ไม่ออกจากกัน นะครับ พอเราแยกไม่ออก เราก็เลยไม่รู้ว่า จะเอาจะฟังอารมณ์ไหน ความรู้สึกไหนนะครับ
การจัดการอารมณ์ไม่ได้ผล เพราะอะไร
ในวันนี้ ผมก็จะพยายามใช้เวลาที่มีในช่วงของการบรรยาย ประมาณไม่เกินครึ่งชั่วโมง พูดถึงสิ่งที่ช่วยให้เรารู้แนวทางในการฝึกฝน แต่ถ้าคุณฟังอย่างเดียวแล้วคุณไม่ได้ไปฝึก มันก็คล้ายกับคุณฟังว่า คุณจะเล่นบาสให้เก่ง คุณทำยังไง คุณจะว่ายน้ำให้คล่องแคล่วคุณทำยังไง แต่คุณไม่เคยลงมือทำ ฝึกฝน มันไม่มีทางที่คุณจะเก่งขึ้นได้ นะครับ ซึ่งผมก็เจอคำถามเป็นประจำจากคนที่ส่งเข้ามา โดยหวังว่าผมจะมีสูตรเคล็ดลับ ที่จะตอบโจทย์ให้กับคนเหล่านั้นได้ แต่จริง ๆ แล้ว หลายคำถาม ซึ่งจริง ๆ ก็คือ เกือบจะทุกคำถามเนี่ยนะครับ ส่วนใหญ่เป็นสาเหตุจากการที่ไม่รู้วิธี และก็ไม่ฝึกฝน แม้จะรู้แล้วก็ตาม นะครับ คล้ายกันกับคำที่เราบอกว่า “อยากจะแข็งแรงก็ต้องออกกำลังกาย” เราก็รู้ดีว่าออกกำลังกายดี แต่คนประมาณเพียง 20-30 เปอร์เซ็นต์เท่านั้น ในกลุ่มที่มาเจอผม ไม่ว่าจะเป็นเวทีไหนนะครับ ที่ออกกำลังกายประจำครับ ที่เหลือไม่ว่าจะอยู่กลุ่มไหนก็ตาม ไม่ค่อยได้ออกกำลังกายประจำ ทั้ง ๆ ที่รู้ว่าดีครับการฝึกฝนอบรมให้จัดการอารมณ์ให้เก่ง ก็เหมือนกันครับ วันนี้ถ้าคุณได้เรียนรู้ แต่คุณไม่ฝึก ฝีมือคุณก็อาจจะไม่เพิ่มเติม ถ้าคุณอยากเก่งในการจัดการอารมณ์ คุณก็ต้องฝึกฝนนะครับ นั่นก็เป็นเหตุที่ผมตั้งใส่คำว่า “ฝึก” เข้าไปในนั้นด้วย เพราะมีหลายคนฟังแล้วก็ไม่ค่อยฝึกนะครับ
การจัดการอารมณ์แต่ละแบบเหมือนกันหรือไม่
ความจริงแล้ว แต่ละอารมณ์มันจะมีธรรมชาติที่ไม่เหมือนกันครับ อารมณ์โกรธก็อย่างหนึ่ง อารมณ์กลัวก็อย่างหนึ่ง อารมณ์เศร้า เสียใจ น้อยใจก็อย่างหนึ่งนะครับ และมันก็มีกระบวนการในการจัดการแต่ละอารมณ์ที่ไม่เหมือนกัน แต่ขณะเดียวกันมันก็มีธรรมชาติที่เหมือนกันด้วย ซึ่งในวันนี้ ผมก็จะหยิบเอา กฎเกณฑ์สำคัญ 5 ประการ มาคุย พร้อมกับวิธีการฝึกฝนตามกฎเกณฑ์นั้น 5 อย่างนะครับ แล้วก็ยกตัวอย่างของคนที่ได้ส่งเข้ามา ซึ่งแสดงให้เห็นถึงปัญหาของการจัดการอารมณ์ ว่ามันเกิดขึ้นได้อย่างไร นะครับสาเหตุที่คนส่วนใหญ่จัดการอารมณ์ไม่ได้
อะไรล่ะครับ ที่ทำให้เราจัดการอารมณ์ไม่ได้ อย่างที่เราอยากให้เป็น สาเหตุสำคัญ ก็คือ เราไม่เข้าใจธรรมชาติของมัน และเราก็ไม่มีเครื่องมือหรือวิธีการในการสังเกต และเรียนรู้นะครับ ซึ่งการที่เราไม่มีเครื่องมือ และไม่มีวิธีการในการสังเกตเพื่อเรียนรู้อารมณ์เนี่ย ก็ทำให้เราไม่สามารถใช้ประโยชน์จากมันได้ และยังจัดการได้ไม่ดีจนเกิดผลเสียได้อย่างที่ได้พูดไปนะครับ อย่างไรก็ตาม คนทุกคนมีศักยภาพในการเรียนรู้อารมณ์ตัวเองมากน้อยต่างกัน นะครับ แล้วศักยภาพนี้อาจจะได้รับผลกระทบ ถ้าในวัยเด็ก โดยเฉพาะตั้งแต่ตอนอยู่ในท้องแม่คลอดมาใหม่ ๆ จนถึงอายุไม่กี่ขวบปีแรกเนี่ย ถ้าในช่วงนั้นเกิดเหตุการณ์ที่คุกคามความอยู่รอดปลอดภัย มีความไม่แน่นอน มีบรรยากาศแห่งความอันตราย หรือถูกละเลยนะครับ สิ่งเหล่านี้จะทำให้ศักยภาพในการเรียนรู้เรื่องอารมณ์เสียไปนะครับ ซึ่งในกรณีของคนที่มาเป็นผู้ใหญ่ ด้วยปัญหาอารมณ์ที่ซับซ้อนเนี่ย ก็มักจะมีปมบางอย่าง ค้างอยู่ข้างในใจ ซึ่งทำให้เขาไม่สามารถเรียนรู้ได้ด้วยตัวเอง นะครับเวลาที่ผมดูข้อความของผู้ที่มีอาการซึมเศร้า ทั้งที่อยู่ในชั้นเรียนหรือที่ส่งเข้ามาพูดคุยกันในกลุ่มปิด แก้ซึมเศร้าแบบไม่ใช้ยา ผมก็พอจะเห็นภาพครับว่า คนจำนวนไม่น้อยที่มีปัญหาซึมเศร้า ก็เกิดจากปมที่เขาไม่รู้แล้วก็ยังแก้ไม่ได้ แล้วก็วนอยู่นะครับ
ผมจะยกตัวอย่าง สมาชิกท่านหนึ่งในกลุ่มปิดนั้น นะครับ ซึ่งผมยังไม่ได้ขออนุญาตเขาโดยตรง แต่การพูดโดยไม่ได้ระบุชื่อ ผมก็ถือว่าเป็นการรักษาความลับให้กับสมาชิกท่านนั้นนะครับ และผมหวังว่า คำอธิบายที่ผมจะพูดใน Live ครั้งนี้ จะช่วยสมาชิกท่านนั้นด้วย นะครับ ถ้าเขาฟังอยู่นะครับ
[ถอดคำบรรยายจากคลิปคุณหมอ โดย หยินหยาง]
[โปรดแชร์ บทความนี้ ให้กับคนที่คุณรักและเป็นห่วงที่สุดด้วย นะครับ]
